Μια ξεχασμένη ιστορία, για την πρώτη αυτοκίνητη πυροσβεστική αντλία που μπήκε σε υπηρεσία το 1912
ΤΑΞΙΔΙΩΤΕΣ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ – Επιμέλεια: Γιάννης Μπαζαίος
Στην πρώτη 20ετία του 19ου αιώνα, η Πυροσβεστική κάλυπτε με υποτυπώδη μέσα και λιγοστό προσωπικό τις 4 μεγάλες πόλεις της εποχής, την Αθήνα, τον Πειραιά, τη Θεσσαλονίκη και την Πάτρα –στην υπόλοιπη Ελλάδα η πυρόσβεση ήταν δημοτική αρμοδιότητα και χρησιμοποιούσαν εργάτες και πρωτόγονα καταβρεκτικά μέσα ή χειροκίνητες αντλίες για το σβήσιμο των πυρκαγιών.
Η πρώτη προμήθεια μηχανοκίνητων πυροσβεστικών οχημάτων στην Ελλάδα έγινε τον Σεπτέμβριο 1912. Στην εφημερίδα της Κυβερνήσεως δημοσιεύεται Βασιλικό Διάταγμα με το οποίο κυρώνεται η σύμβαση του Υπουργού Στρατιωτικών της Ελλάδος και του αγγλικού εργοστασίου DENNIS BROS LTD για την προμήθεια μιας αυτοκινήτου πυροσβεστικής αντλίας με κινητήρα ισχύος 60 ίππων, ανοιχτό θάλαμο οδήγησης και ηλεκτρικό σύστημα 4 Volt για το σύστημα ανάφλεξης (με διπλά μπουζί) και τα φωτιστικά σώματα, αξίας 916 λιρών Αγγλίας (η πλήρης έκδοση με την πτυσσόμενη σκάλα κόστιζε 990 λίρες) καθώς και δύο αυτοκινήτων βυτίων με κινητήρα 40 ίππων και βυτία που χωρούσαν 1.000 γαλόνια νερού συνολικής αξίας 1.710 λιρών.
Η παραλαβή ορίζεται σε 4 μήνες και των βυτίων σε 3 μήνες από την ημέρα της υπογραφής της σύμβασης και ορίζεται ότι θα είναι βαμμένο σε κόκκινο χρώμα με μαύρο κάλυμμα μηχανής και στα πλευρά θα αναγράφεται με μεγάλα χρυσά γράμματα «ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ» (βλ. εργοστασιακή φωτογραφία). Τα 3 φορτηγά είχαν χρυσά σιρίτια πάνω σε έντονο κόκκινο χρώμα και όλα τα εξωτερικά μεταλλικά μέρη (ψυγείο, φωτιστικά σώματα, βάνες, μανόμετρα κ.λπ.) από στιλβωμένο μπρούτζο.
Ο τετρακύλινδρος κινητήρας 5.195 κ.εκ. της White and Poppe από το Coventry (εξαγοράστηκε τελικά το 1919 από την Dennis) έφθανε σε μέγιστη απόδοση τους 65+ ίππους, είχε κωνικό συμπλέκτη τριβής και κιβώτιο 4 σχέσεων με πρόσθετη σχέση όπισθεν. Χρησιμοποιούσε μοντέρνο άξονα μετάδοσης της κίνησης αντί για τις τυπικές αλυσίδες της εποχής (πατέντα της Dennis) και μπορούσε να κινηθεί στην ευθεία με ταχύτητα άνω των 30 μιλίων (περίπου 50 χ.α.ω.) ή σε κλίσεις 1:5 (δηλαδή 20%) με πλήρες φορτίο νερού. Τα ελαστικά ήταν συμπαγή 8×34 ιντσών (διπλά στο πίσω άξονα) και είχε κιβώτιο 4 σχέσεων και όπισθεν.
Η πρώτη επίδειξη των οχημάτων έγινε τον επόμενο Μάιο 1913. Στο φύλλο της 10ης Μαΐου 1913 της εφημερίδας «ΕΜΠΡΟΣ» δημοσιεύεται φωτογραφία της νέας αυτοκίνητου πυροσβεστικής αντλίας (N-type για την ιστορική καταγραφή), με λεζάντα που αναφέρει ότι «είναι απλούστατη και δυνάμεως 60 ίππων, εκσφενδονίζει ύδωρ σε 25-30 μέτρων, εξαντλούσα 1.200 οκάδες ύδατος ανά λεπτόν της ώρας» μαζί με άλλη φωτογραφία που απεικονίζει δύο πυροσβέστες με τις σωλήνες και τους αυλούς σε λειτουργία.
Στο κείμενο της στην πρώτη σελίδα η εφημερίδα μεταξύ των άλλων σημειώνει: «-η νέα ατμοκίνητος αντλία του Πυροσβεστικού Λόχου έκαμε νέες δοκιμές χθες το απόγευμα- εις την Αθήνα αυτή τη φορά εις τον κήπο του Κλαυθμώνος.- ετροφοδοτείτο από το παραπλεύρως ανακαλυφθέν παλαιό υδραγωγείο. Κόσμος και κοσμάκης είχε συρρεύσει εκεί και εχάζευεν. Η νέα αντλία ηργάσθη θαυμάσια. Το ύδωρ με τους δύο αυλούς του το εκσφενδόνιζε εις ύψος 20-25 μέτρων. Δια να λάβει κανείς ιδέα της ορμής του αρκεί να σημειωθεί ότι ψεκάδες του εκσφεντονίζοντος εις τον κήπο του Κλαυθμώνος ύδατος εράντιζε τους διαβάτες της οδού Σταδίου και Κοραή. Δύο τόνους νερού καταναλίσκει κάθε πρώτον λεπτόν της ώρας. Να ίδωμε όμως που θα ευρίσκεται τόσον νερό εν ώρα μεγάλης ανάγκης;».
Μερικές ημέρες αργότερα (φ. 15/5/1913), η ίδια εφημερίδα δημοσιεύει φωτογραφία ενός από τα νέα υδροφόρα οχήματα, σημειώνοντας «τα νέα αυτοκίνητα τεραστίας χωρητικότητας θα ακολουθούν την αυτοκίνητον επίσης αντλία ευθύς ως ειδοποιηθεί ο λόχος ότι εξερράγη πυρκαϊά.
Στα αρχεία της Dennis καταγράφεται άλλη μία παραγγελία 4 φορτηγών το 1915 (δεν καταγράφεται όμως σχετική αναφορά στα ελληνικά αρχεία).
Η προμήθειά τους είχε αποφασιστεί τρία χρόνια νωρίτερα, το καλοκαίρι του 1920 μετά από μια μεγάλη πυρκαγιά (Ιούνιος 1920) στους βασιλικούς στάβλους, εκεί όπου αργότερα ανεγέρθηκε το Μέγαρο του Μετοχικού Ταμείου Στρατού, στο τετράγωνο που περικλείεται από τις οδούς Σταδίου, Βουκουρεστίου, Πανεπιστημίου, Αμερικής.
Στο δημόσιο διαγωνισμό συμμετείχαν τα μεγαλύτερα εργοστάσια του κόσμου, προτιμήθηκε όμως η προσφορά της βρετανικής εταιρείας «Dennis Brothers Ltd». Όμως, η οικονομική αδυναμία του ελληνικού κράτους να καταβάλει ποσόν μεγαλύτερο του ενός εκατομμυρίου δραχμών που απαιτούνταν για την αγορά και οι έκτακτες συνθήκες που επικρατούσαν προκάλεσαν την τριετή καθυστέρηση.
Το Επιτελείο της Πυροσβεστικής διάλεξε τη συγκεκριμένη μάρκα πυροσβεστικών οχημάτων λόγω των καλών εντυπώσεων που είχαν αφήσει τρία πυροσβεστικά οχήματα της Dennis (μία αντλία και δύο βυτία) τα οποία είχε προμηθευτεί η Ελλάδα το 1913 και τόσα χρόνια μετά λειτουργούσαν αδιάκοπα χωρίς ιδιαίτερη συντήρηση και υπό δυσμενείς συνθήκες.
Τελικά, η προμήθεια ολοκληρώθηκε με ειδική νομοθετική ρύθμιση της επαναστατικής κυβέρνησης Στ. Γονατά το 1923 και το κόστος καλύφθηκε με την αύξηση του φόρου των ασφαλίστρων για την πυροσβεστική υπηρεσία.
Τα νέα οχήματα μήκους 9,2 μέτρων (N-type επίσης) είχαν 6κύλινδρο 9 λίτρων βενζινοκινητήρα 75 ίππων και μία μεγάλη περιστροφική φυγοκεντρική αντλία που εκτόξευε έως 600 γαλόνια νερό σε ένα λεπτό. Διέθεταν σωλήνες λινές, συνολικού μήκους περίπου τριάντα μέτρων, και έριχναν νερό σε ύψος 40 μέτρων.
Η πρώτη επίδειξη που έγινε στο Πεδίον του Άρεως και από λάθος χειρισμό των πυροσβεστών… έγιναν μούσκεμα πολλοί από τους επισήμους. Μετά την παράδοση ο νέος στόλος της Πυροσβεστικής παρέλασε στο κέντρο των Αθηνών για να φτάσει στον Πυροσβεστικό Λόχο στην οδό Σταδίου (στο σημερινό Μέγαρο ΟΤΕ, δίπλα στην Παλαιά Βουλή) μέσω των οδών Πατησίων και Σταδίου.
Η τελευταία μεγάλη παραγγελία 10 οχημάτων από τη Dennis έγινε το 1931, μαζί με άλλα 10 Fiat Federal.
Στα επόμενα χρόνια οι προμήθειες στράφηκαν προς τα Fiat και τα Magirus –για τα οποία ετοιμάζουμε ειδική αναφορά σε επόμενο τεύχος, αφού ένα από αυτά τα οχήματα (το Magirus No.57) αναπαλαιώθηκε πλήρως από τεχνικούς της Πυροσβεστικής και σήμερα αποτελεί το στολίδι του Μουσείου Πυρόσβεσης.
